Ever since the beginning of mankind, everything that has been sacred has attracted the attention of human beings. Even in the most primitive periods, the beings and objects thought to have sacred power were attributed to fear and respect. Various rituals have been applied to please these beings and objects. The cults, originated from ancient beliefs, have been considered as a symbol of divinity among the Turks. After the adoption of Islam among the Turks, practices connected to various cults have changed their forms and so maintained their existence among the people. The best example of this is the transformation of the tradition of visiting ancestral tombs into visits to the shrine and the entombed saint, which are considered sacred places along with Islam. Despite the secularization, various narratives, beliefs and practices depending on the the cult of `veli (saint)` have been practices in the sacred places. Izmir is a very rich city in terms of sacred places to visit. However, these places in Izmir have not been studied as a whole and examined in terms of folklore. Therefore, this study is essential because of its uniqueness in terms of the determination of the sacred places of visit and the practices performed during the visit, the purpose of the visit and the compilation of the narratives about sacred places. The data being analyzed in this study, obtained by using observation and interview methods during field researches. Moreover, these data were used for determining of the sacred places' names, their architectural structure, historical and legendary identities, the rituals performed in there, the narratives and motifs formed around the sacred place. The sacred places which are located in the focal point of the transformation from the ancestral cult to the cult of veli, should be evaluated in relation to context-centered theories in terms of practices and visitor profile. In this study, the functions of the sacred places were examined depending on the reasons of the visit; and the practices were analyzed in terms of visiting manners and visitor behavior before, during and after the visit. Keywords: İzmir, Sacred Places, Tomb, Shrine, The Cult of Veli.

İnsanlığın başlangıcından beri kutsal olan her şey insanoğlunun ilgisini çekmiştir. İlkel dönemlerde bile içinde kutsal güç bulundurduğu düşünülen varlık ve nesneler korku ve saygıyla karşılanmış, bu varlık ve nesneleri memnun etmek için çeşitli ritüeller uygulanmıştır. Türkler arasında da eski inançlarını kapsayan kültler kutsallığın sembolü olarak görülmüştür. İslamiyet'in Türkler arasında kabulünden sonra da çeşitli kültlere bağlı uygulamalar şekil değiştirerek halk arasında mevcudiyetini korumuştur. Buna verilebilecek en güzel örnek, ata mezarlarını ziyaret geleneğinin İslamiyet'le beraber kutsal ziyaret yerleri olarak kabul edilen türbe ve yatır ziyaretlerine dönüşümüdür. İzmir, kutsal ziyaret yerleri bakımından oldukça zengin bir şehirdir. Buna rağmen İzmir'deki kutsal ziyaret yerleri, bir bütün olarak ele alınıp incelenmemiştir. İzmir'deki kutsal ziyaret yerleri ve ziyaret sırasında gerçekleştirilen uygulamaların tespiti, ziyaret amaçları ve anlatılan menkıbelerin derlenmesi bu çalışmanın özünü oluşturmaktadır. Bu çalışmada, alan araştırmaları sırasında gözlem ve görüşme yöntemleri kullanılarak elde edilen veriler; İzmir'deki kutsal ziyaret yerlerinin adlandırılması, mimari yapısı, tarihi-menkıbevî kimlikleri, ritüeller, anlatılar ve motifler, ziyaret adabı ve kutsal ziyaret yerlerinin işlevleri açısından değerlendirilmesinde kullanılmıştır. Çalışmada, İzmir'in 26 ilçesinden tespit edilen 156 kutsal ziyaret yeri etrafında oluşan inanç ve uygulamaların İslam diniyle, eski Türk inanç sistemleriyle ve büyüsel pratiklerle olan bağlantısı ortaya konulmuştur. Atalar kültünden veli kültüne dönüşümün odak noktası olan kutsal ziyaret yerleri, yapılan uygulamalar ve ziyaretçi profili bakımından bağlam merkezli kuramlara bağlı olarak değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, kutsal ziyaret yerlerinin işlevleri ziyaret sebeplerine bağlı olarak incelenmiş; uygulamalar ise ziyaret öncesi, sırası ve sonrası olmak üzere ziyaret adabı ve ziyaretçi davranışları açısından tahlil edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İzmir, Kutsal Ziyaret Yerleri, Türbe, Yatır, Veli Kültü.