Tomato bacterial canker and wilt is a destructive disease causing economic losses and affecting plant growth and yield. Due to the lack of disease resistant cultivars and non-effective chemicals, management of the disease is quite tricky. In this study, the efficacy of non-nitrogenous classical ammonium sulphate as compare treatment, Dicyandiamide (DCD) and 3,5-Dimethylpyrazol glyceborate (DMPB) nitrification inhibitors included ammonium sulphate fertilizers tested with two pot treatments on tomato bacterial wilt development, plant height, plant diameter, chlorophyll amount and dry weight. Fertilizers were applied three times with one week intervals at the 100, 250 and 500 ppm doses as irrigation water and the efficacy of treatments compared with control plants. The disease development inhibited from 42 to 78% and from 44 to 82% in the first and second trials, respectively. In both treatments, 500 ppm dose of all applied fertilizers was highly decreased the lesion development in plants. All treatments increased plant dry weight among 7-111%, plant height and diameter up to 42% and 10%, amount of chlorophyll was enhanced up to 26%. This study reported the effect of nitrification inhibitors on tomato bacterial wilt for the first time. It is recommended to include fertilizers with nitrification inhibitors in integrated disease management of tomato bacterial wilt disease programmes. Key Words: Nitrogen, wilt, tomato, disease, fertilizer, control.

Domateste bakteriyel kanser ve solgunluk hastalığı ekonomik boyutta bitki gelişimini ve verimini sınırlandıran önemli bir hastalıktır. Hastalığa dayanıklı ticari çeşit bulunmaması ve kimyasal mücadelenin yetersiz olması nedeniyle mücadelesi oldukça zordur. Saksı denemeleri şeklinde yürütülen bu tez çalışmasında karşılaştırma olarak azot inhibitörsüz normal amonyum sülfat ile yavaş salınım özelliğine sahip disiyandiamid (DCD) ve 3, 5 dimetilpirazolyum gliseroborat (DMPB) azot inhibitörlü amonyum sülfat gübrelerinin domates bakteriyel solgunluk hastalığına, bitki boyuna, gövde çapına, bitkideki klorofil miktarına ve bitki kuru ağırlığına etkisi araştırılmıştır. Denemede gübrelerin 100, 250 ve 500 ppm dozları bitkilere sulama suyu şeklinde birer hafta arayla üç kez uygulanmış ve uygulanan gübrelerin etkinliği, pozitif kontrol grubundaki bitkilerle kıyaslanarak belirlenmiştir. Birinci denemede gübreler hastalık gelişimini % 42-78 oranları arasında, ikinci denemede ise % 44-82 etki arasında engellemiştir. Her iki denemede inhibitörlü ve inhibitörsüz gübrelerin 500 ppm dozları hastalığı baskılamada en etkili uygulamalar olmuştur. Azot inhibitörsüz ve inhibitörlü gübreler bitkinin kuru ağırlığında % 7-111, bitki boyunda % 42, gövde çapında % 10 ve klorofil miktarında ise % 26'ya varan oranlarda artışa yol açarak başarılı uygulamalar olmuştur. Bu çalışma azot inhibitörlü gübrelerin bakteriyel solgunluk hastalığı üzerine etkisini ortaya koyan ilk çalışmadır. Domates bakteriyel solgunluk hastalığı ile entegre mücadele programlarına inhibitörlü gübrelerin de eklenmesi faydalı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Azot, solgunluk, domates, hastalık, gübre, mücadele.