Experimental bile duct ligation is used for to develop liver fibrosis. In several studies, prolonged bile duct obstructions caused liver fibrosis and cirrhosis was documented. The aim of the present study to examine the effects of n-acetyl cystein (NAC), ascorbic acid (vitamine C) and sirolimus (rapamycin) on liver fibrosis in bile duct ligated rats. 36 male Wistar-Albino rats were used and divided six groups; Controls, bile duct ligation (BDL) and four treatment groups; NAC, vitamine C, group, NAC + vitamine C, and rapamycin. Twenty-one days after ligation, rats were sacrified and liver and blood samples were taken. For light microscopy, liver tissues were stained hematoxylin and eosin, masson trichrome, periodic acid-Schiff (PAS) and immune labelling for ß catenin, Ki-67, ?-SMA, and desmin. Apoptosis was evaluated by TUNEL method. Ultrastructure of liver was examined in all groups. It was found that liver enzymes and blood bilirubine levels were increased in all groups except controls. In ligation group, bile duct proliferation, inflammatory cells, increased connective tissue, locking integrity in lobular borders and mitotic figures in hepatocytes were seen.NAC treatment increased proliferation when compared to ligation group. In rapamycin group, fibrosis, necrosis and proliferation, were diminished. Other treatment groups were similar to ligation group. ?-SMA immune labelled cells were increased in fibrotic regions of bile duct ligated rats. While rapamycin decreased intensity of ?-SMA immune labelling the other treatmens did not. Desmin immun reactivitive cells were found around necrosis areas and proliferated bile ducts. Their staining intensity was similar between ligation and treatment groups.There is no differenc ß-catenin labelling among the groups. Ki-67 immun labelling which show mitotic activity was increased epithelium of bile ducts and hepatocytes in ligation group. Treatment with rapamycin and NAC+ Vit C decreased Ki-67 labelling intensity.TUNEL (+) cells were seen in the liver parenchyma high density, but not in the proliferated bile ducts. Only rapamycin treatment caused TUNEL (+) cells in the proliferated bile ducts.In conclusion, rapamycin treatment reduced bile duct proliferation, fibrosis and necrosis in liver tissues of bile ducts ligated rats. Biochemical parameters were also corralated with histologic data.Key words: Bile duct ligation, liver fibrosis, NAC, vitamine C, rapamisin, apoptosis.

Deneysel olarak safra kanalı ligasyonu karaciğer fibrozisi oluşturmak için kullanılmaktadır. Pek çok çalışmada uzamış safra kanal tıkanıklıklarının karaciğer dokusunda fibrotik ve sirotik değişikliklere neden olduğu gösterilmektedir. Bu çalışmadaki amacımız, safra kanal ligasyonuna bağlı oluşan karaciger fibrozisine; n-asetil sistein (NAC), askorbik asit(C vitamini) ve sirolimus (rapamisin) un etkilerinin incelenmesidir. Çalışmada toplam 36 adet Wistar-Albino cinsi erişkin erkek sıçan kullanıldı. Kontrol grubu, safra kanalı ligasyonu ve dört tedavi grubu (NAC, C vitamini, NAC + C vitamini, rapamisin) olmak üzere toplam 6 grup oluşturuldu. Ligasyon sonrası 21 gün sonunda sakrifiye edilen sıçan karaciğer dokuları ve kan örnekleri alındı. Işık mikroskopik incelemeler için hematoksilen-eozin, Masson-trikrom, PAS boyamaları, ß katenin, Ki-67, ?-SMA, desmin immün boyaları yapıldı. Apoptozis TUNEL yöntemi ile değerlendirildi. Tüm grupların karaciğer dokuları ince yapı düzeyinde incelendi. Kontrol grubu hariç tüm gruplarda karaciğer enzimleri ve bilirubin değerleri artmış olarak tespit edildi. Ligasyon grubunda; portal alanlarda safra kanalı proliferasyonu, inflamatuar hücre artışı, bağ dokusu artışı, lobüllerin sınırlarında bozulma, hepatositlerde mitotik figürler görüldü. NAC tedavisinin, proliferasyonu ligasyon grubuna göre arttırdığı saptandı. Rapamisin grubunda safra kanalı proliferasyonu, fibrozis ve nekroz alanları daha az tespit edildi. Diğer tedavi grupları ligasyon grubuna benzemekteydi. ?-SMA immün boyaması, ligasyon grubunda fibrotik alanlardaki hücrelerde artmış olarak izlendi. Rapamisin grubunda, ?-SMA boyanmasının şiddeti ve yaygınlığı azalmış olarak gözlenirken, diğer tedavi grupları ligasyon grubuna benzemekteydi. Desmin immün boyanması, ligasyon ve tedavi gruplarında benzemekteydi. Boyanma genellikle nekroz alanlarının çevresindeki hücrelerde ve prolifere olmuş safra kanalları çevresinde tespit edildi. ß katenin boyanması açısından gruplar arasında belirgin bir fark tespit edilememiştir. Mitotik aktivasyonu gösteren Ki-67 immün boyanması, ligasyon grubunda safra kanalları epitelinde ve hepatositlerde artmış olarak gözlenirken; rapamisin ve NAC + C vitamini uygulanan gruplarda azalmış olduğu tespit edildi. TUNEL (+) hücreler; ligasyon ve tedavi gruplarında hepatositlerin bulunduğu karaciğer parankiminde yoğun olarak görülmekle beraber, safra kanalı proliferasyonu olan alanlarda gözlenmemiştir. Safra kanalındaki TUNEL (+) hücreler sadece rapamisin ile tedavi edilen grupta izlenmiştir.Sonuç olarak, ligasyon oluşturulup tedavi uygulanan gruplardan rapamisin verilen sıçan karaciğer dokularında; safra kanal proliferasyonu, fibrotik ve nekrotik değişikliklerin azaldığı görülmüştür. Doku düzeyindeki bu iyileşmeler biyokimyasal değerlerle paralellik göstermektedir.Anahtar kelimeler: Safra kanal ligasyon, Karaciğer fibrozisi, NAC, C vitamini, rapamisin, apoptozis.