The specimens in this thesis, were collected between 2008-2013 from the north of 40° northern latitude of Turkey within the scope of Tübitak project, TBAG-108T559. In this thesis, 206 Slowworm, Anguis fragilis complex (79 ♂♂, 81 ♀♀, 46 juv.) ve 55 Sheltopusik/European Glass Lizard, Pseudopus apodus (30 ♂♂, 25 ♀♀) individuals were used to determine longevity and growth parameters; investigate the variation of the head plates to show the differences between populations and individuals; to determine the number of eggs and embriyos and possible reproductive periods for both species and to compare the head plaques of individuals with different age groups and to determine the differences in the parameters such as age-SVL (snouth-vent length).In Thracian population of Anguis fragilis complex, the mean age was estimated as 7,43±1,39 years (N=7) for juveniles, 14,00±2,08 years (N=7) for males and 12,82±2,35 years (N=11) for females. In western Anatolian population, the mean age was determined as 7,67±1,22 years (N=9) for juveniles, 17,33±3,32 years (N=6) for males and 15,80±2,04 (N=10) years for females. In western Blacksea, the mean age was estimated as 8,50±0,70 years (N=2) for juveniles, 16,14±3,18 years (N=14) for males and 13,80±3,83 years (N=5) for females. In central Blacksea population, the mean age was estimated as 7,93±1,49 (N=14) years for juveniles, 16,85±3,26 years (N=27) for males and 15,69±3,04 years (N=29) for females. In eastern Blacksea population the mean age was estimated as 8,00±0,00 (N=2) years for juveniles, 18,70±2,83 years (N=10) for males and 15,83±2,72 (N=18) years for females. In eastern Anatolian population, the mean age was estimated as 8,00±2,25 (N=5) years for juveniles, 16,25±3,37 (N=4) years for males and 12,50±0,70 (N=2) years for females. The oldest individual was 24-year-old-male with 213 mm-SVL, from Central Blacksea population.In Thracian population of Pseudopus apodus, the mean age was estimated as 16,80±4,20 years (N=5) for males and 15,40±2,87 years (N=5) for females. In western Anatolian population, the mean age was estimated as 14,60±1,94 years (N=5) for male individiuals and 13,00±3,74 years (N=6) for female individuals. In Gökçeada-Bozcaada population, the mean age was estimated as 15,80±1,64 years (N=5) for male individuals and 15,00±1,58 years (N=5) for female individuals. In central Blacksea population, 15,57±2,69 years (N=7) for males and 13,00±0,95 years (N=4) for females. In eastern Anatolian population, the mean age was estimated as 14 years for only male specimen, and 7 years for one female specimen. The oldest individual was 22-year-old-male with 391 mm-SVL, from Thracian population. Anguis fragilis complex specimens were investigated for breeding biology and the possible breeding season for this species was determined between april and july, and for the other anguid species Pseudopus apodus, the possible breeding season was determined between april to june for Marmara and Blacksea population. For the eastern population of P. apodus, the ova folicules were determined from the individuals which were caught in november and december. In this case the active season of the Digor/Kars specimens (eastern Anatolia) may continue until december. Variations of the head plates of the known-aged specimens of Anguis fragilis complex were compared by geometric morphometrical method; differences were examined between juveniles, males and females. We thought that differences on head plates can cause the different ecological effects of their habitats. When the head plates were determined in Pseudopus apodus, central Blacksea population and eastern Anatolian population showed differences according to other populations. This may show the occurrence of different subspecies in that populations.

Bu çalışmada kullanılan örnekler TBAG-108T559 nolu Tübitak projesi kapsamında 2008-2013 tarihleri arasında, Türkiye'nin 40° enleminin kuzeyine yapılan toplamda 300 günlük 52 arazi çalışması sonucunda toplanmıştır. Çalışmada, 206 Yılan Kertenkele, Anguis fragilis complex (79 ♂♂, 81 ♀♀, 46 juv.) ve 55 Oluklu Kertenkele, Pseudopus apodus (30 ♂♂, 25 ♀♀) örneklerinin yaşam uzunlukları ve büyüme parametrelerinin ortaya koyulması; kafa plaklarındaki varyasyonlar incelenerek cinsiyetler ve popülasyonlar arası olası farklılıkların ortaya koyulması; her iki türe ait yumurta sayısı ve olası üreme dönemlerinin tespit edilmesi ve yaşları tespit edilen bireylerin baş plakları karşılaştırılarak popülasyonlar arası yaş ve büyüklük gibi parametrelerde görülen farklılıkların ortaya koyulması amaçlanmıştır.Anguis fragilis complex Trakya popülasyonuna dahil juvenil örneklerde ortalama yaş 7,43±1,39 yıl (N=7), erkek örneklerde 14,00±2,08 yıl (N=7) ve dişi örneklerde ise 12,82±2,35 (N=11) olarak hesaplanmıştır. Batı Anadolu popülasyonunda, juvenil bireylerde ortalama yaş 7,67±1,22 yıl (N=9), erkek bireylerde 17,33±3,32 yıl (N=6) ve dişi bireylerde ise 15,80±2,04 (N=10); Batı Karadeniz popülasyonunda juvenil örneklerde ortalama yaş 8,50±0,70 yıl (N=2) olarak tespit edilmiştir. Erkek örneklerde 16,14±3,18 yıl (N=14) ve dişi örneklerde ise 13,80±3,83 (N=5) olarak hesaplanmıştır. Orta Karadeniz popülasyonundaki juvenil bireylerde ortalama yaş 7,93±1,49 (N=14) yıl olarak tespit edilmiştir. Erkek örneklerde 16,85±3,26 yıl (N=27) ve dişi örneklerde ise 15,69±3,04 (N=29) olarak hesaplanmıştır. Doğu Karadeniz popülasyonunda juvenil bireylerde ortalama yaş 8,00±0,00 (N=2) yıl olarak tespit edilmiştir. Erkek bireylerde 18,70±2,83 yıl (N=10) ve dişi bireylerde ise 15,83±2,72 (N=18) olarak hesaplanmıştır. Doğu Anadolu popülasyonunda juvenil bireylerde ortalama yaş 8,00±2,25 (N=5) yıl olarak tespit edilmiş, erkek bireylerde 16,25±3,37 yıl (N=4) ve dişi bireylerde ise 12,50±0,70 (N=2) olarak hesaplanmıştır. En büyük yaş değeri, Orta Karadeniz popülasyonundaki 213 mm SVL'ye sahip bir erkek bireyde 24 yıl olarak tespit edilmiştir.Pseudopus apodus Trakya popülasyonuna dahil erkek örneklerde ortalama yaş 16,80±4,20 yıl (N=5) ve dişi örneklerde ise 15,40±2,87 (N=5) olarak hesaplanmıştır. Batı Anadolu popülasyonundaki erkek örneklerde 14,60±1,94 yıl (N=5) ve dişi örneklerde ise 13,00±3,74 (N=6); Gökçeada-Bozcaada popülasyonundaki erkek bireylerde 15,80±1,64 yıl (N=5) ve dişi bireylerde ise 15,00±1,58 (N=5) olarak hesaplanmıştır. Orta Karadeniz popülasyonuna ait erkek örneklerde 15,57±2,69 yıl (N=7) ve dişi örneklerde ise 13,00±0,95 (N=4) ve Doğu Anadolu popülasyonunda tek erkek bireyde yaş 14 yıl; 271 mm SVL değerine sahip dişi bireyde yaş 7 yıl olarak hesaplanmıştır. Tüm Pseudopus apodus popülasyonuna dahil değerlendirilen örnekler arasında en büyük, Trakya popülasyonuna ait 391 mm SVL'deki bir erkek bireyde 22 yıl olarak tespit edilmiştir.Üreme biyolojisi açısından yapılan değerlendirmede Anguis fragilis complex örnekleri için olası üreme dönemi nisan-temmuz olarak tespit edilmiştir. Pseudopus apodus örnekleri için olası üreme dönemi ise Marmara ve Karadeniz popülasyonlarında popülasyonlarında nisan-haziran arasındayken, Digor/Kars (Doğu Anadolu) örneklerinde kasım ve aralık aylarında yumurta foliküllerinin tespit edilmesi nedeniyle, türün aktif olduğu dönemin bu dönemlere kadar sarkabileceğini düşünülmektedir.Birbirine yakın yaş değerlerine sahip Anguis fragilis complex örneklerinde geometrik morfometri yöntemiyle kafa plaklarına ait varyasyonlar değerlendirilmiştir. Tüm popülasyonlara ait juvenil, erkek ve dişi bireyde kendi aralarında değerlendirildiğinde, istatistiksel açıdan önemli farklar tespit edilmiştir. Bu durum, örneklerin yaşadığı habitatların ekolojik parametrelerinin kafa plaklarına etki sağlayabileceği düşüncesini desteklemektedir. Pseudopus apodus örneklerinde kafa plaklarının morfolojisi değerlendirildiğinde ise Orta Karadeniz ve Doğu Anadolu popülasyonlarının diğer popülasyonlardan farklı olduğu tespit edilmiştir. Bu durumun, bölgelerde türe ait farklı bir alttürün bulunmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir.